Bir kaç tane kavanoz görmek için saatlerce deli virajlı yollarda gidilir mi canım? Kavanozlar milattan öncesinden kalmışsa neden olmasın?… Öyleyse Phonsavan’a buyurun.
Biz de bu kavanozların uğruna Luang Prabang’dan atladık otobüse, Phonsavan’a gittik. Gidişimiz Laos’taki her yolculuğumuz gibi olaylıydı. 261 km’lik yolu 6 saatte alabildik. Yol o kadar virajlıydı ki mola yerinde muavinimiz otobüsün balata ve disklerini sulayıp soğutmak zorunda kaldı.
Phonsavan’da 3 gece Namchai Guesthouse’da kaldık. Oldukça temiz ve düzgün bir yerdi. Şehrin ana olayı Plain of Jars ve otobüsten iner inmez etrafımızı tur şirketleri sardı, hatta guesthousea gelerek tanıtım bile yaptılar. Fiyatlar inanılmaz. Biz yine motor kiralayıp kendi turumuzu yapmaya ve Plain of Jars’a ek olarak bir kaç yer daha görmeye karar verdik. Atom Karıncalar yine iş başındaydı.
İlk durağımız Hmong Village oldu. Hmong’lar Laos’ta yaşayan etnik gruplardan biri. Diğer etnik gruplardan ayrılan en önemli özellikleri Vietnam Savaşı sırasında Amerika’nın yanında yer almış olmaları. Bu yüzden savaş sonrasında Laos’tan gitmeleri bile istenmiş. Şu an hala Amerika’da bir sürü Hmong yaşıyor. Laos’ta ise problemlerini çözmüşler, şu an pek bir husumet kalmamış gibi görünüyor.
Hmong Köyü’nün özelliği Vietnam Savaşı’nın kalıntısı olan bomba parçalarını günlük hayatlarında kullanıyor olmaları. Aşağıdaki resimde bomba kapsülleri temel direği olarak kullanılmış.
Burada da yine bomba kapsülü kullanılarak yapılan bir saksı var. Bombalar hayatın her yerinde.
Köye o kadar güzel bir zamanda gitmişiz ki Hmong yeni yılı kutlanmaya başlamıştı. Yeni yıl Hmongların yıl içerisinde tatil yaptıkları tek zaman. 28 Aralık’ta kutlanmaya başlıyor, 3 gün sürüyor. Hmong gençleri yerel kıyafetlerini giyip bir araya geliyorlar ve birbirlerine tenis topu atmaya başlıyorlar!!! Bu aslında bir eş seçme oyunu. Başta farklı kişilere top atarken bir süre sonra beğendikleri biri olursa onla karşılıklı top atmaya başlıyorlar, böylece flört evresi başlıyor. 🙂 Yol üzerinde bir sürü top atan grup gördük. Hatta gruplardan birinde Murat da top attı bir süre..
Hmong Köyü’nden sonra bombaların oluşturduğu kraterleri görmeye gittik. Yolda bir adama bomba kraterlerinin yerini sorduk, “haaaa Amerikan bombaları mı?” diyerek yolu tarif etti. Halk yaşananları unutmuş değil.
Daha önceki yazılarda Vietnam Savaşı’ndan ve Laos’un dünyada en fazla bombalanan ülke olduğundan bahsetmiştim. Phonsavan ise Laos’ta en fazla bombalanan yer. Hala sürekli insanlar bomba patlaması yüzünden yaralanıyor, ölüyorlar. Aşağıdaki gibi muhteşem pirinç tarlaları gün geliyor tarla sahibinin ölümüne yol açabiliyor. Nasıl oluyor derseniz anlatayım. Patlamaların çoğu ateş yakıldığı için oluyor. Tarlaları temizledikten sonra çıkanları yakıyorlar. Bu sırada yerin altına gömülü olan bomba sıcaktan harekete geçiyor ve patlıyor. Binlerce kez bu olay yaşanmış, yaşanmaya devam ediyor. Laos’ta savaş bitmiyor.
UXO ve MAG adlı iki kuruluş kalan bombaları temizlemek üzere çalışıyorlar. Tarım alanlarını temizleyip insanların güvenli bir şekilde tarım yapmalarını sağlıyorlar. Laos halkının %70’inin kendi yetiştirdiği ürünlerle beslendiğini ve tek geçim kaynaklarının bu olduğunu düşünürsek yaptıkları çok çok çok önemli bir iş. UXO ve MAG’ın merkezlerini ziyaret edip detaylı bilgi alabiliyorsunuz. Hatta ailesinden birileri yaralanmış veya ölmüş kişilerle yürütülen “Quality of Life” adlı bir dernek var. Bu dernek sayesinde ailelerin ürettikleri elişi ürünlerden satın alıp destekte bulunabiliyorsunuz. Buradan detaylı inceleyebilirsiniz.
Bunlar da patlamamış bomba örnekleri.
Neyse, turumuza geri döneyim. Sıra geldi Plain of Jars’a. Normalde 90’dan fazla yerde bu kavanozlar yer alıyor fakat 3 lokasyon turizme açılmış. Biz en ünlüsü ve büyüğü olan 1. site’a gittik. Her yer kavanoz 🙂 Bu kavanozların tarihi milattan öncesine kadar dayanıyor. Teorilerden birine göre bunlar ölülerin yakılması sırasında kullanılıyormuş, başka bir teoriye göre bu kavanozlarda pirinç viskisi depolanıyormuş. Bir efsaneye göre de tanrılar yer yüzüne parti yapmak için inmişler fakat parti sonrasında pirinç viskilerini koydukları kavanozları geri götürmeyi unutmuşlar.
Plain of Jars’ı gezerken dikkat edilmesi gereken şey MAG’ın işaretlemiş olduğu taşların arasından yürümek. Buralar bombalardan temizlenmiş alanları gösteriyor.
Plain of Jars’a geldiğimizde bizi bekleyen sürpriz ise Hmongların yeni yıl kutlaması kapsamında buraya ziyarete gelmiş olmalarıydı. Şehrin iki sembolü Hmonglar ve kavanozlar bir arada…
Yerel kıyafetleriyle biraz günümüzden uzakta gibi bir görüntü sergileseler de hal böyle değil. Selfie çekmek yine önemli, yine önemli…
Soğuk ve yağmurlu hava dolayısıyla titremiş olarak turumuzu bitirdik. Güneydoğu Asya sıcak olacak diye yanımızda sadece birer polar ve incecik yağmurluklar taşıdığımız için Laos’un karasal soğuk havası bizi bitirdi.
Yemeklerimizi şehrin hayat olan tek caddesindeki lokantalarda yedik. Buradaki yerel lokantalara giderseniz kaşıkların bomba metallerinden yapıldığını görebilirsiniz.
Burada Laos’un karakteristik yemeklerinden biri olan larb’ı denedik. Bir nevi et salatası. Domuz, dana veya tavuk eti ile yapılıyor. İçine bolca yeşillik, baharat ve lime koyuyorlar. Tam bir lezzet patlaması. Yanında da bir tabak dolusu marul getiriyorlar. Ben marulların içine larb koyup dürüm yaptıkça lokantanın sahibi olan abla pek bir neşelendi. Bize tabak tabak marul getirdi. Bir de üstüne birer shot lao lao ikram etti.
Ertesi günü şehrin pazarını gezmeye ayırdık. İyi ki de öyle yapmışız, bombaydı. Pazar kısmı hasır sepetlerde satılan hayvanlar dışında normaldi diyebilirim.
Pazarı biraz geçince bambaşka bir dünyayla karşılaştık. Hmong yeni yılı kutlamalarının tam göbeğine düşmüştük. Üstelik etrafta tüfekle atış yapıp ayıcık alınan tezgahlar, bul karayı al parayı yapan adamlar, çarpışan oto, elle çevrilen bir dönmedolap, kısaca panayır alanından bekleyebileceğiniz her şey vardı. Yine dört ayak üstüne şenliğin göbeğine düşmüştük. 🙂
Laos seyahatimiz sırasında öğrendik ki motor, araba, ne olursa kiralayıp biraz şehir merkezinden ve turistik alanlardan uzaklaşmak önemli. Gerçek hayatı daha bir yakından görme şansı sunuyor insana.
Gülen